Ongeveer 200x zoeter dan gewone suiker.
Omdat voor het zoeten van een product maar heel weinig aspartaam nodig is, is de hoeveelheid energie (uitgedrukt in kcal) van aspartaam in producten te verwaarlozen. Zo heeft een mespuntje aspartaam dat 0,1 kcal aan energie levert, dezelfde zoetkracht als een theelepel suiker van 16 kcal.
Aspartaam is in 1965 ontdekt in de Verenigde Staten. Inmiddels wordt het al vele jaren gebruikt in veel landen over de hele wereld, zoals in de Verenigde Staten, Canada, Europa, Zuid-Amerika en Japan. Het is een zoetstof, die bestaat uit twee natuurlijke aminozuren (fenylalanine en asparaginezuur) die gekoppeld zijn aan een methyl-groep. In het lichaam wordt aspartaam afgebroken tot fenylalanine, asparaginezuur en methanol. Fenylalanine en asparagine zuur zijn aminozuren die allebei voorkomen in de groep van de twintig aminozuren waaruit alle menselijke en dierlijke eiwitten zijn opgebouwd.
Methanol is, in grote hoeveelheden, schadelijk voor het lichaam. De bijdrage die afkomstig is uit de afbraak van aspartaam is echter zo klein dat het te verwaarlozen is. Zeker wanneer je het vergelijkt met de hoeveelheid methanol die uit voedingsmiddelen zoals groenten en fruit komt. Ter vergelijking: Een glas tomatensap of appelsap levert ongeveer 12x zoveel methanol als een vergelijkbare hoeveelheid frisdrank die is gezoet met aspartaam.
De veiligheid van aspartaam wordt al lang uitgebreid onderzocht en geëvalueerd door diverse onafhankelijke wetenschappelijke instanties, o.a. door het Scientific Committee on Food (SCF), de European Food Safety Authority (EFSA) en de Joint Expert Committee on Food Additives van de WHO (JECFA). Hieruit komt naar voren dat consumptie van aspartaam onder de ADI (zie volgende paragraaf) geen gezondheidsrisico’s met zich meebrengt. Ook het Wereld Kanker Onderzoekfonds World Cancer Research Fund (WCRF) gevestigd in Nederland geeft aan dat op basis van het beschikbare epidemiologische onderzoek geen reden is om aan te nemen dat aspartaam de kans op kanker verhoogt. Ook het Voedingscentrum geeft aan dat aspartaam een veilig te gebruiken zoetstof is.
Ook na evaluatie van enkele nieuwe studies (Ramazzini studies) die veel onrust hebben veroorzaakt omdat zij een verband suggereerden tussen aspartaam, kanker alsook vroeggeboorte, concludeerde EFSA dat het gebruik van aspartaam veilig is. De studies bleken methodologische fouten te bevatten waardoor zij de eerder door EFSA uitgebrachte adviezen niet beïnvloeden. Eind 2013 concludeerde EFSA wederom dat aspartaam veilig was. Na uitgebreid wetenschappelijk onderzoek was er geen reden om de aanbeveling van een toelaatbare dagelijkse inname van maximaal 40 mg per kilogram lichaamsgewicht te wijzigen.
Aspartaam heeft geen nadelig effect op het gebit en is geschikt voor diabetici.
Mensen die lijden aan PKU (fenylketonurie) moeten uitkijken met aspartaam. Zij missen een enzym waardoor zij het aminozuur fenylalanine niet verder kunnen omzetten tot tyrosine. Dit leidt tot ophoping van fenylalanine in het lichaam. Dit kan uiteindelijk leiden tot hersenschade. Mensen met deze aandoening moeten een streng dieet volgen, waarin fenylalanine zo veel mogelijk wordt vermeden. Daarom moet op producten die aspartaam bevatten, worden vermeld dat zij een bron van fenylalanine zijn.
In Europa is de ADI voor aspartaam vastgesteld op 40 mg/kg lichaamsgewicht per dag (vastgesteld door EFSA in 2006 en bevestigd in 2009, 2010 en 2013). Met de Zoetstoffen check op deze site kun je zien hoeveel je van deze zoetstof dagelijks mag innemen.
Aspartaam wordt o.a. gebruikt in frisdranken, jam, desserts, tafeltabletjes, kristalpoeder, gebakvullingen en kauwgom.
Aspartaam lost moeilijk op in vloeistoffen, maar door de grote zoetkracht is er maar heel weinig van nodig en is de beperkte oplosbaarheid in de praktijk geen probleem. Aspartaam kan worden gebruikt in de meeste producten waar ook suiker voor kan worden gebruikt. In zure condities is aspartaam heel stabiel, maar in basische condities is het niet stabiel. Aspartaam wordt dan omgezet in dicetopiperazine waarvan de ADI op 7,5 mg/kg lichaamsgewicht per dag werd vastgelegd. Die omzetting heeft verlies van de zoete smaak tot gevolg. Aspartaam versterkt de smaak van fruit en fruitaroma’s.