Diabetes Mellitus

Laagcalorisch zoetstoffen smaken zoet, maar verhogen de bloedsuikerspiegel niet. Daardoor kunnen ook diabetici genieten van zoete producten, zonder zich zorgen te hoeven maken over hun bloedsuikerspiegel.

Zoetstoffen en diabetes

Bij mensen die zowel overgewicht als diabetes hebben, kan een kleine vermindering van het lichaamsgewicht al een grote verbetering in de bloedsuikerspiegel teweegbrengen. Bij gewichtsvermindering kunnen laagcalorische zoetstoffen een steun in de rug zijn (zie ‘gezond gewicht’).

Wat is diabetes?

Diabetes wordt in de volksmond ook wel ‘suikerziekte’ genoemd. De officiële naam is diabetes mellitus. Het is een chronische stofwisselingsziekte. Bij diabetes kan het lichaam het bloedsuikergehalte niet meer zelf in evenwicht houden. Normaal wordt het bloedsuikergehalte door het hormoon insuline heel nauwkeurig binnen bepaalde grenzen gehouden. Maar bij mensen die diabetes hebben, werkt dit mechanisme niet goed meer. Daardoor wordt het bloedsuikergehalte te hoog. Als dit lange tijd het geval is, schaadt dit de gezondheid. Diabetes verhoogt de kans op hart- en vaatziekten en op nier- en oogafwijkingen.
Er zijn twee vormen van diabetes: het lichaam maakt geen insuline aan (diabetes type 1) of het lichaam reageert niet meer goed op suiker (diabetes type 2). Circa 90% van de mensen met diabetes heeft diabetes type 2. Mensen met overgewicht hebben een grotere kans om diabetes type 2 te ontwikkelen.
Volgens het Diabetesfonds hebben ruim 1,2 miljoen Nederlanders diabetes, waarvan ruim 90% diabetes type 2 heeft. Tussen de 1,3 - 1,5 miljoen mensen hebben pre-diabetes. De verwachting is dat in 2040 1,5 miljoen Nederlanders diabetes hebben.

afbeelding: Diabetesfonds.nl

Wat gebeurt er bij diabetes?

Wanneer je koolhydraten inneemt, stijgt het bloedsuikergehalte. Koolhydraten zitten niet alleen in zoete dingen, zoals suiker en fruit, maar ook in brood, aardappelen, rijst, pasta, sommige groenten e.d. Van koolhydraten maakt het lichaam glucose. Deze glucose komt in het bloed terecht (bloedglucose of bloedsuiker) en wordt op die manier naar de lichaamsweefsels gebracht. De cellen gebruiken de glucose vervolgens als energie. Door het gebrek aan insuline of de ongevoeligheid voor insuline wordt bij diabetespatiënten de glucose niet of onvoldoende opgenomen in de cellen en blijft het bloedsuikergehalte te hoog.

Daarom moeten diabetespatiënten goed opletten op wat zij eten. Het advies aan hen is tegenwoordig om een ‘normaal’ gebalanceerd dieet te gebruiken gebaseerd op de principes van de Schijf van Vijf.

Het eten van suiker mag wel, maar slechts in kleine hoeveelheden. Mensen die aan diabetes lijden kunnen het best advies vragen bij een erkend diëtist. Het is de bedoeling dat diabetici hun bloedsuikerspiegel binnen bepaalde grenzen houden. Dit is niet altijd makkelijk. Het gebruik van producten met laagcalorische zoetstoffen kan dit iets makkelijker maken.

In Voedingsrichtlijn Diabetes aanbevelingen over zoetstoffen bij diabetes

Net als in de vorige edities is ook in de herziene NDF Voedingsrichtlijn Diabetes (2020) van de Nederlandse Diabetes Federatie (NDF) een rol voor zoetstoffen weggelegd. In deze wetenschappelijk onderbouwde richtlijn voor mensen met diabetes (type 1 en 2) is gebruik gemaakt van de meeste actuele wetenschappelijke informatie en inzichten. De samenstelling van de richtlijn is in handen van een multidisciplinaire werkgroep met daarin voedingsdeskundigen, diëtisten en vertegenwoordigers van diabetespatiënten, zorgverleners en behandelaars. De Voedingsrichtlijn is in 2023 bijgewerkt doordat er nieuwe wetenschappelijke onderzoeken over diabetes bekend zijn gemaakt. De aanbevelingen zijn niet veranderd, wel zijn er antwoorden op veelgestelde vragen toegevoegd. Alle informatie is terug te vinden op een speciaal hiervoor ontwikkelde website.
Dit staat er in over zoetstoffen:

Aanbevelingen over zoetstoffen

Dranken die gezoet zijn met laagcalorische zoetstoffen (ook wel intensieve zoetstoffen genoemd) hebben de voorkeur boven suikerhoudende dranken, omdat deze de energie-inname beperken als ze in de plaats van suikers of polyolen (extensieve zoetstoffen) worden gebruikt.
Bespreek de ADI van zoetstoffen en het feit dat zuren in (light)frisdranken nadelige effecten op het gebit hebben.
Extensieve zoetstoffen (polyolen of polyalcoholen) worden vaak als koolhydraat gedeclareerd op etiketten van voedingsmiddelen. Dit kan verwarrend zijn. Het is goed om mensen met diabetes die met koolhydraten rekenen, hierop te attenderen. Als zij hun insulinedosering op de vermelde hoeveelheid koolhydraten baseren, kan dit tot hypoglykemie leiden.

Wetenschappelijke studies

De NDF Voedingsrichtlijn Diabetes is evidence based. Dat wil zeggen dat er gebruik is gemaakt van de laatste stand van de wetenschappelijke literatuur. Naast een zeer uitgebreide lijst met referenties, worden studies ook bij de desbetreffende hoofdstukken steeds toegelicht.

Voor wie?

De richtlijn is geschreven voor diabeteszorgverleners, zoals diëtisten, voedingsdeskundigen, leefstijlcoaches, huisartsen, internisten, verpleeghuisartsen, kinderartsen, diabetesverpleegkundigen, verpleegkundigen met diabetes als aandachtsveld, praktijkondersteuners, praktijkassistenten, apothekers en fysiotherapeuten.

Wat zegt het Diabetesfonds?

Op de website van het Diabetesfonds zijn de belangrijkste kenmerken van laagcalorische zoetstoffen en polyolen opgenomen.

Laagcalorische zoetstoffen

(vrijwel) geen calorieën.
beïnvloeden de bloedsuiker niet
zijn goed in te passen bij diabetes, ook als je wil afvallen.

Polyolen

bevatten wel calorieën, maar de helft minder dan suiker.
worden nauwelijks opgenomen in het bloed dus laten de bloedsuikerspiegel niet of nauwelijks stijgen.
zoetstoffen waarvan de naam eindigt op ‘-ol’ kunnen diarree veroorzaken